Niedosłuch u dzieci

Uszkodzenie narządu słuchu decyduje o rozwoju mowy dziecka. Słuch odpowiada nie tylko za słyszenie i rozumienie innych, ale również za autokontrolę własnej mowy. Niesłyszenie prowadzi do poważnych opóźnień w rozwoju mowy, a nawet do zahamowania rozwoju języka. Niedosłuch natomiast prowadzi do powstawania różnych  wad wymowy. Im wcześniej rozpozna się  uszkodzenie narządu słuchu, zaopatrzy dziecko we właściwą protezę słuchową i rozpocznie rehabilitację, tym lepsze są rokowania.

Uszkodzenie słuchu a ogólny rozwój dziecka

Specyfika dzieci z uszkodzonym słuchem, a zwłaszcza dzieci niesłyszących, wypływa nie tyle z wady słuchu, ale przede wszystkim
z wynikającego stąd braku mowy dźwiękowej. Brak mowy dźwiękowej oddziałuje wtórnie na sposób percepcji otaczającej rzeczywistości. Zaburzenia rozwoju mowy i komunikacji językowej wpływają niekorzystnie przede wszystkim na sferę spostrzegania
i myślenia, a także na rozwój osobowości i społeczne funkcjonowanie. Dzieci z wadą słuchu przejawiają również zaburzenia pewnych sfer ruchowych, głównie w zakresie statyki i szybkości wykonywania ruchów. Częściej też obserwuje się u nich nieprawidłową lateralizację.

Brak mowy słownej widoczny jest też oczywiście w sferze myślenia. Już na poziomie     myślenia konkretno- obrazowego dzieci
z uszkodzonym słuchem mają niższe wyniki niż ich słyszący rówieśnicy. Natomiast w zakresie myślenia abstrakcyjnego stwierdza się wyraźne opóźnienia, co wynika z takich cech jak: schematyzm i sztywność myślenia, brak inicjatywy, bierność postawy myślowej
oraz słaba spontaniczna motywacja do wysiłku intelektualnego.

Zaburzenia mowy u dzieci z wadą słuchu:

•  u dzieci z wadą słuchu następuje przesunięcie w czasie wszystkich etapów rozwoju komunikacji językowej,
• występuje ograniczenie (w różnym stopniu) w zakresie umiejętności rozumienia wypowiedzi słownych,
• występują trudności w tworzeniu wypowiedzi słownych. Dziecko ma niewielki zasób słow, dłużej niż słyszący rówieśnicy wspomaga się neologizmami. Jego wypowiedzi zawierają błędy gramatyczne,
• występują zaburzenia artykulacyjne (nieprawidłowa realizacja głosek): deformacje głosek, zamiana głosek, pomijanie, wstawianie niepotrzebnych głosek, przestawianie głosek i sylab,
• zaburzenia prozodii mowy, takie jak: wadliwe akcentowanie lub jego brak, skandowanie czy sylabizowanie,
• może także występować dysfonia audiogenna (zaburzenie barwy głosu; głos jest trochę niższy, głębszy).

    

   Po czym rodzic może poznać, że dziecko gorzej słyszy?

Od wielu lat w szpitalach wykonywane są przesiewowe badania noworodków, które pozwalają wykryć wrodzony niedosłuch, ale rodzice powinni obserwować swoje pociechy,        aby w porę zauważyć mogące się później pojawić (nabyte) trudności dziecka    
z prawidłowym odbieraniem dźwięków. Czasami rodzic może przeoczyć, nie zauważyć, że jego dziecko gorzej słyszy. Na co więc należy zwrócić uwagę? Oto przykłady zachowań, które mogą świadczyć o tym, że dziecko nieprawidłowo słyszy:

• niemowlę nie reaguje zmrużeniem oczu lub nagłym rozłożeniem rączek na głośne dźwięki,
• 2 – 3 miesięczne niemowlę nie reaguje na głos bliskiej osoby (kiedy jej nie widzi),
• 4 – 6 miesięczne niemowlę nie zwraca głowy w kierunku głosu znanej osoby lub innego dźwięku, nie wybudza się ze snu gdy w pobliżu ktoś głośno mówi, nie reaguje płaczem i nie podrywa się przy głośnym hałasie,
• w wieku 7- 12 miesięcy nie reaguje na dźwięk grzechotki czy dzwoneczka, nie odwraca głowy w ich kierunku,
• nie reaguje na swoje imię,
• nie próbuje naśladować głosu mamy czy taty,
• nie używa swojego głosu żeby zwrócić na siebie uwagę, nie „zaczepia”,
• nie spogląda, nie wskazuje palcem osoby lub przedmioty, o które prosi,
• jest niespokojne, głośno krzyczy,
• po ukończeniu 1 roku życia nie naśladuje głosów zwierząt,
• nie interesuje się rymowankami, nie próbuje poruszać się w rytm muzyki,
• mowa dziecka nie rozwija się prawidłowo, jej rozwój jest opóźniony (nie gaworzy w wieku 6 – 9 miesięcy, nie wymawia pierwszych słów między 1 a 2 rokiem życia, używa bardzo małej ilości słów, mówi niewyraźnie, dłużej niż rówieśnicy używa neologizmów – wymyślonych przez siebie słów,
• nie szuka źródła interesującego je dźwięku,
• nie wykonuje poleceń lub to, co zrobi świadczy o tym, że nie ich nie rozumie,
• często dopytuje: „Co? Powtórz. Powiedz”,
• słuchając „nastawia” jedno ucho (lepiej słyszące) w kierunku przedmiotu wydającego dźwięk lub osoby, która mówi,
• nie reaguje, gdy mówisz do niego cicho stojąc tak, że nie widzi, nie wie,że coś do niego mówisz,
• zachowuje się agresywnie lub wycofuje się (nie potrafi nawiązać prawidłowego kontaktu
  z otoczeniem),
• głos dziecka jest niski, głęboki,
• włącza telewizor coraz głośniej lub siada przed samym telewizorem.

W razie wątpliwości należy zgłosić się na konsultację do lekarza laryngologa i zbadać słuch dziecka, a także udać się do logopedy, który oceni poziom rozwoju jego mowy, udzieli wskazówek i, jeśli zajdzie potrzeba, obejmie dziecko terapią.

• 

 

           Jak na co dzień dbać o słuch? – wskazówki dla rodziców:

• każdy katar czy przeziębienie należy doleczyć do końca. Nie bagatelizuj infekcji górnych dróg oddechowych-  pozoru niegroźne dolegliwości mogą skutkować powikłaniami,

• wszelkie podejrzenia co do infekcji uszu należy zgłosić pediatrze,

• po każdej infekcji ucha koniecznie wybierz się z dzieckiem do laryngologa lub audiologa na kontrolę. Nieleczone lub niewyleczone do końca infekcje ucha mogą być przyczyną powstania stałych problemów ze słuchem, w tym całkowitej głuchoty,

• powiedz lekarzowi, jeśli zauważysz, że dziecko ma cały czas otwartą buzię, chrapie lub śpi z otwartą buzią, naucz swoje dziecko prawidłowo oczyszczać nos – dmuchać naprzemiennie zatykając dziurki,

• w czasie kąpieli czyść zewnętrzne zagłębienia uszu dziecka wilgotnym wacikiem. Nie używaj patyczków do czyszczenia wnętrza uszu. Po kąpieli pamiętaj o osuszeniu uszu, sprawdzaj, czy w uszach nie ma ciał obcych, zalegającej woskowiny lub wycieku ropy z ucha.
  W każdej z tych sytuacji udaj się do lekarza,

• staraj się chronić uszy dziecka przed zimnem. Zapewniając odpowiednią ochronę uszom przed wiatrem i mrozem, zmniejszasz ryzyko rozwinięcia się stanu zapalnego, który może stać się bezpośrednią przyczyną powstania niedosłuchu,

• naucz swoją pociechę, żeby nigdy nie krzyczała do ucha innego dziecka, ani nie pozwól, żeby inne dziecko krzyczało Twojemu,

• ogranicz czas słuchania muzyki przez słuchawki (szczególnie te wewnątrzkanałowe).

• ogranicz czas głośnego słuchania muzyki. Pamiętaj, że długotrwałe odbieranie  głośnych dźwięków może uszkodzić słuch, 

• ogranicz hałas w domu. Postaraj się, by życie Twojej rodziny nie toczyło się przy wciąż włączonym telewizorze lub szumiącym komputerze. Pamiętaj, że nadmierny hałas spowodowany urządzeniami wykorzystywanymi w domu – odkurzacz, mikser, zmywarka, suszarka stępiają słuch. Dotyczy to także zabawek. Kupując zabawkę dla dziecka sprawdź czy dźwięki, które wydaje nie są za głośne. Niestety duża część zabawek dźwiękowych dla małych dzieci jest zbyt głośna i często używana może działać niewłaściwie na słuch dziecka. Kupując nowy odkurzacz czy pralkę warto wybrać takie, które są najcichsze.

Według polskiego Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu aż 20 % dzieci w wieku przedszkolnym wykazuje niedosłuch o różnym nasileniu, genezie i rodzaju.

Literatura:

Marzanna Markowska „Wpływ niedosłuchu na rozwój mowy dziecka”

Barbara Jolanta Leśniewska  „Charakterystyka dziecka z wadą słuchu”

Agnieszka Kaproń „Fundamenty terapii dziecka z niedosłuchem“

•