autor: mgr Katarzyna Stankiewicz

(więcej na: https://www.dropbox.com/s/6a33wkwzqi9puf6/logopedia%20praktyczna%20Katarzyna%20Stankiewicz.doc?dl=0

 Prawidłowy rozwój mowy – ETAPY

Głużenie
-ok. 3 m-ca życia( gardłowe, przypadkowo wydawane dźwięki).
Jest to objaw prawidłowego funkcjonowania układu oddechowego, fonacyjnego i artykulacyjnego.
Zjawisko głużenia występuje również u dzieci głuchych.

Gaworzenie
– ok. 6 m-ca życia i jest zjawiskiem świadomym ( naśladownictwo słyszanych dźwięków).
Prowadzi- ok. 11-12 m.ż. do wypowiadania ze zrozumieniem pierwszych słów: mama, tata, baba, lala.
Dziecko wymawia prawidłowo samogłoski a, o, u, e, y, i oraz spółgłoski: m.,p,b,t,d.
Brak gaworzenia może świadczyć o problemach ze słuchem.

Okres wyrazu
– między 1 a 2 r.ż.
W okresie tym obok istniejących już samogłosek w mowie dziecka doskonali się artykulacja spółgłosek: m., p, b, m., t, d, n, k, ś, ć czasem ź, dź.
Pozostałe głoski zastępowane są łatwiejszymi o zbliżonym miejscu artykulacji.

Okres zdania
– między 2 a 3 r.ż.
Jest to czas budowania zdań. Początkowo są to zdania proste, złożone z dwóch lub trzech wyrazów i stopniowo przechodzą w wypowiedzi dłuższe.
W tym okresie dziecko wypowiada już prawidłowo spółgłoski: p, b, m, f, w, k, g, h, t, d, n, l oraz samogłoski ustne a, o, u, e, y, i, czasem też nosowe: ą, ę. Pod koniec tego okresu pojawia się s, z, c, dz, które wcześniej były zastępowane przez ś,ź,ć,dź.

Okres swoistej wymowy dziecięcej
– między 3 a 7 r.ż.
Dziecko powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe, chociaż w wymowie może jeszcze zamieniać a-o, e-a, i-y. Powinno również wypowiadać spółgłoski: p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, d, n, l, ł, j. W tym wieku pojawiają się głoski s, z, c, dz. Chociaż dużo głosek umie już dziecko wypowiedzieć poprawnie w izolacji, w mowie potoczne zastępuje je łatwiejszymi.                                                            Najczęściej s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż są zastępowane przez zmiękczone odpowiedniki: ś, ź, ć, dź; r wymawiane jest, jako l.
Do końca tego okresu dziecko powinno prawidłowo wypowiadać wszystkie głoski i rozwój mowy powinien być zakończony.

Norma

3 lata
– opuszczanie sylaby początkowej bądź końcowej
– przestawianie głosek (elementarz = emelementasz)
– tworzenie nowych wyrazów na podstawie dwóch
4 lata
– dziecko powinno już wymawiać w mowie potocznej s, z, c, dz.
– często między 4 a 5 rokiem życia pojawia się głoska r, a jej opanowanie jest dla dziecka takim sukcesem, że nadużywa jej zamieniając l w r np. lalka = rarka, korale = korare. Jest to typowy objaw hiperpoprawności, z którego dziecko samoczynnie wyrasta.
– głoski sz, ź, cz, dż są zastępowane przez s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź jest to seplenienie fizjologiczne.

-5 lat
– mowa jest już właściwie zrozumiała
– pojawiają się głoski sz, ż, cz, dż, chociaż w mowie potocznej  mogą być jeszcze zamieniane na s, z, c, dz
-6 lat
– głoska r powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie.
– utrwalona poprawna wymowa wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia
Jeśli, którykolwiek z okresów przesunie się o więcej niż 6 m-cy należy niezwłocznie zgłosić się do logopedy!!!

 Co nie jest normą i powinno budzić niepokój

6-7 m-cy –dziecko nie gaworzy, nie odwraca się w kierunku głosu, dźwięków;
12 m-cy –dz. nie kojarzy pierwszych słów z osobą lub rzeczą, nie wykonuje prostych poleceń (zrób pa, pa), nie mówi pierwszych słów ze zrozumieniem (mama, tata);
po ukończeniu 2 r.ż. dziecko nie mówi, porozumiewa się za pomocą gestów i krzyków;
3 latek i starszy mówi dużo, ale jego wypowiedzi są niezrozumiałe dla otoczenia;
dziecko zastępuje głoski s, z, c, dz, sz, rz, cz, dż, ś, ź, ć dź, dziwnie brzmiącymi dźwiękami- zniekształca (używa dźwięków, które nie są głoskami języka polskiego)
dziecko wsuwa język między zęby podczas wymawiania niektórych głosek,
mowa bezdźwięczna -dziecko mówi „fota” zamiast „woda”; „szapa” zamiast „żaba” (zamienia „w” na „f”, „b” na „p”),             4-5-letnie nie różnicuje słuchowo głosek: b-p; d-t; f-g; k, sz; s, cz np. pokazujemy dwa obrazki: półka i bułka, jura i góra, i prosimy o pokazanie bułki a dziecko wskazuje na półkę i odwrotnie. Może to świadczyć o zaburzonym słuchu fonematycznym.
dziecko 5- letnie nie wymawia w izolacji głosek: sz, cz, ż/rz, dż;
kappacyzm, gammacyzm- dziecko 4-letnie nie wymawia głosek: k, g, mówi „totek” zamiast „kotek”, „tula” zamiast „kula”;
dziecko w wieku 6 lat wymawia głoskę r nieprawidłowo lub nie wypowiada jej wcale;
dziecko nie reaguje na nasze polecenia pomimo ich powtarzania, albo nie reaguje na zróżnicowane pod względem głośności dźwięki, reaguje nieadekwatnie na różne dźwięki, bardzo głośno mówi, głośno nastawia telewizora. Mogą to być objawy kłopotów ze słuchem;
dziecko mówiąc, ślini się, wykonuje dziwne ruchy językiem, je i oddycha z otwarta buzią. Możemy mieć do czynienia z tzw. połykaniem niemowlęcym;
dziecko ma wadę zgryzu.
Trzeba pamiętać, że rozwój mowy nie u wszystkich dzieci przebiega jednakowo: u jednych szybciej, i te dzieci zaczynają mówić wcześniej, u innych zaś wolniej, co przejawia się późniejszym pojawieniu się pierwszych słów i wolniejszym przyswajaniu sobie wymowy niektórych głosek.